หมิ่นประมาทโดยการกล่าวหาว่าเป็นผู้แพร่เชื้อโควิด-19
ข้อเท็จจริง
ข้าพเจ้าเป็นนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และได้เดินทางกลับบ้านตั้งแต่วันที่ 13 มีนาคม 2563 ซึ่งเป็นเวลาก่อนที่จะมีการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินทั่วราชอาณาจักรเพราะการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา-19 (COVID-19) ข้าพเจ้าไม่ต้องมีหน้าที่ในการแจ้งแก่เจ้าหน้าที่หรือต้องมีเอกสารรับรองแต่อย่างใด แต่ในเวลาต่อมาผู้ใหญ่บ้านได้กล่าวหาว่าข้าพเจ้าไม่มีความรับผิดชอบ นอกจากนี้ยังมีชาวบ้านโพสต์ข้อความและแสดงความคิดเห็นในเฟซบุ๊กในลักษณะกล่าวหาว่าข้าพเจ้าว่า เป็นคนแพร่เชื้อเพราะไม่มีการไม่กักตัวจนทำให้เป็นที่รับรู้ในหมู่บ้านที่ผู้ขอคำปรึกษาอาศัยอยู่ ส่งผลให้ชาวบ้านในหมู่บ้านเกิดความรังเกียจและดูถูกครอบครัวของข้าพเจ้ารวมถึงตัวผู้ข้าพเจ้าด้วย แม้ว่าหลังเดินทางกลับมาข้าพเจ้าได้สังเกตอาการมาแล้วมากกว่า 14 วัน พบว่าไม่แสดงอาการและไม่พบว่าอุณหภูมิสูงเกินกว่าที่กฎหมายกำหนด ข้าพเจ้าจึงได้นำผลการตรวจนี้ไปแจ้งแก่ผู้ใหญ่บ้านแต่ผู้ใหญ่บ้านก็ยังไม่ยอมรับและต้องการให้มีการตรวจหาโรคเพื่อยืนยันซึ่งการตรวจดังกล่าวมีค่าใช้จ่ายสูง ซึ่งข้าพเจ้าไม่สามารถไปตรวจเช่นนั้นได้เพราะฐานะทางการเงินของครอบครัว นอกจากนี้ยังถูกผู้ใหญ่บ้านกล่าวหาอีกว่า ข้าพเจ้าไม่มีความรับผิดชอบต่อสังคมและเป็นผู้ไม่มีความรู้ในการดูแลตัวเอง ทั้งนี้ ข้าพเจ้าได้มีการรวบรวมหลักฐานเกี่ยวกับการกระทำเหล่านี้ไว้บางส่วนแล้ว
ประเด็นคำถาม
ข้าพเจ้าสามารถดำเนินการอย่างไรได้บ้างกับบุคคลที่กระทำเช่นนั้น
ข้อกฎหมาย
ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326, 328
ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 423
การให้คำปรึกษา
สำหรับการกล่าวในทำนองที่ว่าท่านไม่มีความรับผิดชอบต่อสังคมและไม่มีความรู้ในการดูแลตัวเองของผู้ใหญ่บ้านนั้น แม้ว่าท่านจะมาถึงหมู่บ้านก่อนเวลาที่การแพร่ระบาดของไวรัส COVID-19 จะระบาดอย่างหนักและมีการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน รวมไปถึงตนไม่มีการอาการที่แสดงว่าท่านติดเชื้อ รวมไปถึงท่านได้สังเกตอาการจนครบเวลาแล้วแต่ไม่สามารถไปตรวจโรคอย่างชัดเจนได้ แต่การกล่าวเช่นนั้นไม่ได้บ่งชี้ชัดเจนว่าท่านไม่มีความรับผิดชอบอย่างไรหรือไม่มีความรู้ในการดูแลตัวเองอย่างไร การกล่าวเช่นนี้ของผู้ใหญ่บ้านจึงไม่เป็นการยืนยันข้อเท็จจริงให้ชัดเจน ทำให้ผู้ใหญ่บ้านไม่มีความผิดฐานหมิ่นประมาท ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326
การพิมพ์ข้อความลงบนโลกออนไลน์และแสดงความคิดเห็นของชาวบ้านในทำนองว่าท่านเป็นผู้แพร่เชื้อในหมู่บ้านเพราะท่านไม่ยอมกักตัวนั้น แม้ไม่เป็นความจริงแต่เป็นการแสดงให้เห็นถึงข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น ฟังแล้วเข้าใจได้ว่าหมายความว่าอย่างไรอันเป็นการใส่ร้ายท่านซึ่งการใส่ร้ายโดยวิญญูชนย่อมเข้าใจในสถานการณ์การระบาดของโรคระบาดเช่นนี้ จึงเห็นได้ว่าอาจทำให้ท่านถูกเกลียดชังได้ผ่านถ้อยคำนั้น ทั้งการใส่ร้ายหากแสดงได้โดยชัดว่าเป็นการกล่าวถึงท่านโดยเจาะจงได้แล้ว การใส่ร้ายดังกล่าวจึงเป็นการใส่ความผู้อื่นโดยประการที่จะทำให้ผู้อื่นได้รับความเสียหาย และเป็นการใส่ร้ายท่านต่อบุคคลที่สามอันได้แก่ บุคคลอื่นที่ได้เห็นข้อความดังกล่าวบนหน้าเฟซบุ๊ก ส่วนตัวของผู้ที่กล่าวเช่นนั้น ดังนั้นจึงเป็นการกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326 นอกจากนี้ เมื่อการกระทำดังกล่าวเกิดขึ้นโดยการพิมพ์ข้อความลงบนเฟซบุ๊ก อันเป็นหนึ่งในรูปแบบที่ทำให้ประชาชนสามารถทราบได้ กรณีจึงเป็นการกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาทโดยการโฆษณา ตามมาตรา 328 ซึ่งมีโทษจำคุกสูงกว่าความผิดตามมาตรา 326
อย่างไรก็ตาม ความผิดฐานหมิ่นประมาทตามมาตรา 326 และมาตรา 328 ประมวลกฎหมายอาญา เป็นความผิดอันยอมความได้ ซึ่งหมายถึงความผิดที่กระทำแล้วมีผลกระทบต่อผู้ที่ถูกกระทำโดยตรงเท่านั้นซึ่งไม่กระทบต่อสังคมโดยรวม ดังนั้นหากผู้ที่ถูกกระทำไม่ติดใจเอาความหรือดำเนินคดีกับผู้กระทำรัฐก็ไม่จำเป็นต้องเข้าไปดำเนินคดีกับผู้กระทำผิด ซึ่งหากผู้เสียหายจะดำเนินคดีกับผู้กระทำความผิดนั้น ต้องร้องทุกข์ภายในสามเดือนนับแต่วันที่รู้เรื่องความผิดและรู้ตัวผู้กระทำความผิด ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 96 มิเช่นนั้นเป็นอันขาดอายุความ
ทั้งนี้ ตามที่ท่านได้แจ้งว่าตนมีหลักฐานเกี่ยวกับการโพสต์ข้อความในทำนองหมิ่นประมาทตนนั้นท่านจะต้องแสดงให้เห็นว่าข้อความดังกล่าวเป็นการใส่ความท่านโดยชัดแจ้ง กล่าวคือ เมื่อได้เห็นข้อความนั้นสามารถคาดหมายได้ว่าเป็นการกล่าวถึงท่านเพราะถ้าไม่สามารถแสดงเช่นนั้นได้จะทำให้ผู้ที่โพสต์ข้อความและแสดงความคิดเห็นเหล่านั้นจะไม่มีความผิดฐานหมิ่นประมาทโดยการโฆษณาตามที่อธิบายข้างต้นแต่อย่างใด
อย่างไรก็ดีสำหรับในทางแพ่งนั้น เนื่องจากการโพสต์ข้อความเช่นนั้นย่อมเป็นการกล่าวหรือไขข่าวแพร่หลายทั้งยังเป็นการกล่าวหรือไขข่าวต่อบุคคลที่สาม นอกจากนี้การกล่าวเช่นนั้นเป็นการยืนยันข้อเท็จจริงที่ไม่ได้เป็นความจริงเพราะท่านไม่ได้เป็นผู้ติดเชื้อและไม่ได้แพร่กระจายเชื้อให้แก่หมู่บ้านตามที่ถูกเผยแพร่เช่นนั้น การแพร่ข่าวเช่นนี้ส่งผลให้ท่านได้รับความเสียหายต่อชื่อเสียงเพราะทำให้ถูกชาวบ้านเกลียดชัง การกระทำดังกล่าวเป็นการหมิ่นประมาททางแพ่งด้วย ผู้ที่โพสต์ข้อความและผู้ที่แสดงความเห็นอาจจะต้องรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทน ถ้าสามารถระบุไว้ว่าเป็นการกล่าวข้อความที่เป็นเท็จนั้นระบุถึงท่านโดยเจาะจงและชัดเจน กล่าวคือทำให้บุคคลภายนอกสามารถรับรู้ได้ว่ากล่าวถึงผู้ร้อง ย่อมสามารถเรียกร้องค่าเสียหายได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 423